geban st. v. V (präs. gibu, prät. gab,
gābum, part.prät. gigeban), seit dem 8. Jh. in
Gl., APs, BR, B, Ch, FB, FP, GB, GP, H, I, L,
MB, MF, MH, MPs, bei N, Npg, O, in OG,
PfB, PG, RB, RhC, T, TC, WH, WK:
‚(über-)geben, überlassen, zur Verfügung
stellen, in Obhut übergeben, übergeben, aus-
liefern, hingeben, zurückgeben, (dar-)rei-
chen, überreichen, bringen, senden, schik-
ken, zuteilen, überordnen, hinhalten, zuteil
werden lassen, verleihen, entgelten, heim-
zahlen, vergelten, einräumen, zugestehen,
zulassen, vermitteln, festsetzen, bestimmen,
schaffen, hervorbringen, herbeiführen, her-
vorkehren, zeigen, sich verhalten, sich wid-
men, umgeben; absistere, accommodare,
addere, afferre, affigere, amittere, anectare,
aperire, apponere, aptare, assignare, assimi-
lare, attribuere, cessare, coacervare, com-
mendare, commodare, concedere, condere,
conferre, constituere, convincere, dare, de-
dere, deferre, defigere, desinere, desistere,
dicare, donare, erogare, expendere, ferre,
fundere, habere, immittere, impendere, im-
pertire, imponere, indulgere, informare, in-
fundere, inserere, largiri, locare, ministrare,
offerre, perficere, perhibere, permittere, po-
nere, porrigere, praebere, praestare, profer-
re, promere, proponere, reddere, redhibere,
referre, removere, resilire, resipiscere, rete-
gere, rogare, sociare, statuere, subsistere,
tollere, tradere, transferre, transfundere, tri-
buere‘ 〈Var.: k-, -i-, -p-, -u-〉. — Mhd. geben
‚(über-)geben‘, nhd. geben ‚(hin-), (dar-)rei-
chen, schenken, überlassen‘.
Ahd. Wb. 4, 135 ff.; Splett, Ahd. Wb. 1, 292 f.; Köbler,
Wb. d. ahd. Spr. 360 f.; Schützeichel⁶ 130; Starck-Wells
194. 814. 848; Seebold, ChWdW8 142; Graff 4, 108 ff;
Lexer 1, 749 f.; Götz, Lat.-ahd.-nhd. Wb. 4 (absistere). 8
(accommodare). 12 (addere). 24 f. (afferre, affigere). 38
(amittere). 45 (aperire). 47 f. (apponere). 49 (aptare).
59 (assignare, assimulare). 62 (attribuere). 100 (ces-
sare). 109 (coacervare). 118 (commendare). 119 (com-
modare). 125 (concedere). 129 f. (conferre). 141 f. (con-
stituere). 152 (convincere). 168 ff. (dare). 174 f. (de-
dere). 176 (deferre). 188 (desistere). 193 (dicare). 212
(donare). 227 (erogare). 242 (expendere). 281 f. (fun-
dere). 317 (immittere). 319 (impendere). 320 (imper-
tire). 321 (imponere). 332 (indulgēre). 336 (informare).
337 (infundere). 342 (inserere). 368 (largiri). 378 (lo-
care). 405 (ministrare). 447 (offerre). 480 (perhibēre).
481 (permittere). 499 f. (ponere). 500 f. (porrigere). 506
(praebēre). 514 (praestare). 525 (proferre). 528 (pro-
mere). 531 (proponere). 558 f. (reddere, redhibēre).
560 f. (referre). 571 (resilire, resipiscere). 573 (rete-
gere). 615 (sociare). 627 (statuere). 636 (subsistere).
671 (tradere). 672 f. (transferre, transfundere). 676 f.
(tribuere); Dt. Wb. 4, 1665 ff.; Kluge²¹ 237; Kluge²⁴
s. v.; Pfeifer, Et. Wb.² 405 f. — Schatz 1927: § 448;
Braune-Reiffenstein 2004: § 343.
Das Wort hat in allen germ. Sprachen Ent-
sprechungen: as. gean ‚geben, hin-, überge-
ben‘, mndd. gēven ‚(über-)geben, schenken,
bezahlen, ergeben, erweisen, zeigen, gewäh-
ren, einräumen‘; andfrk. gevan, mndl., nndl.
geven ‚geben, schenken, übergeben, gewäh-
ren, äußern‘; afries. jeva, geva, nfries. jaan
‚geben‘; ae. gi(e)fan, me. yeven, ne. give ‚ge-
ben‘; aisl., nisl. gefa, fär. geva, nnorw.,
nschwed. giva, ndän. give ‚geben; erlauben,
bestimmen‘; run. gibu (1.sg.präs.; Brakteat
von Seeland, ca. 550), gAf (3.sg.prät.; Stein
von Stentoften, 7. Jh.); got. giban ‚geben‘: <
urgerm. *ee/a-.
Fick 3 (Germ.)⁴ 125 f.; Seebold, Germ. st. Verben
217 ff.; Holthausen, As. Wb. 26; Sehrt, Wb. z. Hel.²
170 f.; Berr, Et. Gl. to Hel. 150; Wadstein, Kl. as.
Spr.denkm. 182; Lasch-Borchling, Mndd. Handwb. 2, 1,
99 f.; Schiller-Lübben, Mndd. Wb. 2, 92 f.; Quak, Wort-
konkordanz zu d. am.- u. andfrk. Ps. u. Gl. 62. 75 f. 82;
Quak, Die am.- u. andfrk. Ps. u. Gl. 199; Verwijs-
Verdam, Mndl. wb. 2, 1793 ff.; Franck, Et. wb. d. ndl.
taal² 193; Vries, Ndls. et. wb. 202 f.; Et. wb. Ndl. F-Ka
257 f.; Holthausen, Afries. Wb.² 53; Richthofen, Afries.
Wb. 347 f.; Fryske wb. 10, 5 ff.; Doornkaat Koolman,
Wb. d. ostfries. Spr. 1, 579 f.; Dijkstra, Friesch Wb. 2,
24; Holthausen, Ae. et. Wb. 128; Bosworth-Toller, AS
Dict. 474 f.; Suppl. 463 f.; Suppl. 2, 37; ME Dict. s. v.;
OED s. v.; Vries, Anord. et. Wb.² 160; Bjorvand, Våre
arveord 292; Jóhannesson, Isl. et. Wb. 188; Fritzner,
Ordb. o. d. g. norske sprog 1, 567 ff.; Holthausen, Vgl.
Wb. d. Awestnord. 81; Falk-Torp, Norw.-dän. et. Wb.
312 f.; Nielsen, Dansk et. ordb. 157; Ordb. o. d. danske
sprog 6, 971 ff.; Torp, Nynorsk et. ordb. 155; Hellquist,
Svensk et. ordb.³ 283 f.; Svenska akad. ordb. s. v.; Feist,
Vgl. Wb. d. got. Spr. 214; Lehmann, Gothic Et. Dict. G-
85. — Krause 1971: § 103; Mańczak 1987: 74 f.; Lühr
2000: 234.
Urgerm. *ee/a- < vorurgerm. *ghébh-e/o-
‚geben‘ hat lediglich in lit. gebù (gebti)
‚vermögen, fähig sein, gewohnt sein‘ eine
Entsprechung. Der Zus.hang mit den anto-
nymischen Wurzeln *ghab(h)- [*ghéHb(h)-(?)]
‚fassen, nehmen‘ und *kap- [*keh₂p- (?)]
‚ergreifen‘ (→ habên) ist nicht lautgesetz-
lich. Wahrscheinlich liegen lautnachahmen-
de Bezeichnungen für ‚schnappen‘ vor.
Walde-Pokorny 1, 344; Pokorny 408; LIV² 193. 195;
Fraenkel, Lit. et. Wb. 126 f. 142.