geban
Volume IV, Column 112
Symbol XML file TEI Symbol PDF file PDF Citation symbol Citation

gebanAWB st. v. V (präs. gibu, prät. gab,
gābum, part.prät. gigeban), seit dem 8. Jh. in
Gl., APs, BR, B, Ch, FB, FP, GB, GP, H, I, L,
MB, MF, MH, MPs, bei N, Npg, O, in OG,
PfB, PG, RB, RhC, T, TC, WH, WK:
(über-)geben, überlassen, zur Verfügung
stellen, in Obhut übergeben, übergeben, aus-
liefern, hingeben, zurückgeben, (dar-)rei-
chen, überreichen, bringen, senden, schik-
ken, zuteilen, überordnen, hinhalten, zuteil
werden lassen, verleihen, entgelten, heim-
zahlen, vergelten, einräumen, zugestehen,
zulassen, vermitteln, festsetzen, bestimmen,
schaffen, hervorbringen, herbeiführen, her-
vorkehren, zeigen, sich verhalten, sich wid-
men, umgeben; absistere, accommodare,
addere, afferre, affigere, amittere, anectare,
aperire, apponere, aptare, assignare, assimi-
lare, attribuere, cessare, coacervare, com-
mendare, commodare, concedere, condere,
conferre, constituere, convincere, dare, de-
dere, deferre, defigere, desinere, desistere,
dicare, donare, erogare, expendere, ferre,
fundere, habere, immittere, impendere, im-
pertire, imponere, indulgere, informare, in-
fundere, inserere, largiri, locare, ministrare,
offerre, perficere, perhibere, permittere, po-
nere, porrigere, praebere, praestare, profer-
re, promere, proponere, reddere, redhibere,
referre, removere, resilire, resipiscere, rete-
gere, rogare, sociare, statuere, subsistere,
tollere, tradere, transferre, transfundere, tri-
buere
Var.: k-, -i-, -p-, -u-. Mhd. geben
(über-)geben, nhd. geben (hin-), (dar-)rei-
chen, schenken, überlassen
.

Ahd. Wb. 4, 135 ff.; Splett, Ahd. Wb. 1, 292 f.; Köbler,
Wb. d. ahd. Spr. 360 f.; Schützeichel⁶ 130; Starck-Wells
194. 814. 848; Seebold, ChWdW8 142; Graff 4, 108 ff;
Lexer 1, 749 f.; Götz, Lat.-ahd.-nhd. Wb. 4 (absistere). 8
(accommodare). 12 (addere). 24 f. (afferre, affigere). 38
(amittere). 45 (aperire). 47 f. (apponere). 49 (aptare).
59 (assignare, assimulare). 62 (attribuere). 100 (ces-
sare). 109 (coacervare). 118 (commendare). 119 (com-
modare). 125 (concedere). 129 f. (conferre). 141 f. (con-
stituere). 152 (convincere). 168 ff. (dare). 174 f. (de-
dere). 176 (deferre). 188 (desistere). 193 (dicare). 212
(donare). 227 (erogare). 242 (expendere). 281 f. (fun-
dere). 317 (immittere). 319 (impendere). 320 (imper-
tire). 321 (imponere). 332 (indulgēre). 336 (informare).
337 (infundere). 342 (inserere). 368 (largiri). 378 (lo-
care). 405 (ministrare). 447 (offerre). 480 (perhibēre).
481 (permittere). 499 f. (ponere). 500 f. (porrigere). 506
(praebēre). 514 (praestare). 525 (proferre). 528 (pro-
mere). 531 (proponere). 558 f. (reddere, redhibēre).
560 f. (referre). 571 (resilire, resipiscere). 573 (rete-
gere). 615 (sociare). 627 (statuere). 636 (subsistere).
671 (tradere). 672 f. (transferre, transfundere). 676 f.
(tribuere); Dt. Wb. 4, 1665 ff.; Kluge²¹ 237; Kluge²⁴
s. v.; Pfeifer, Et. Wb.² 405 f. Schatz 1927: § 448;
Braune-Reiffenstein 2004: § 343.

Das Wort hat in allen germ. Sprachen Ent-
sprechungen: as. gean geben, hin-, überge-
ben
, mndd. gēven (über-)geben, schenken,
bezahlen, ergeben, erweisen, zeigen, gewäh-
ren, einräumen
; andfrk. gevan, mndl., nndl.
geven geben, schenken, übergeben, gewäh-
ren, äußern
; afries. jeva, geva, nfries. jaan
geben; ae. gi(e)fan, me. yeven, ne. give ge-
ben
; aisl., nisl. gefa, fär. geva, nnorw.,
nschwed. giva, ndän. give geben; erlauben,
bestimmen
; run. gibu (1.sg.präs.; Brakteat
von Seeland, ca. 550), gAf (3.sg.prät.; Stein
von Stentoften, 7. Jh.); got. giban geben: <
urgerm. *ee/a-.

Fick 3 (Germ.)⁴ 125 f.; Seebold, Germ. st. Verben
217 ff.; Holthausen, As. Wb. 26; Sehrt, Wb. z. Hel.²
170 f.; Berr, Et. Gl. to Hel. 150; Wadstein, Kl. as.
Spr.denkm. 182; Lasch-Borchling, Mndd. Handwb. 2, 1,
99 f.; Schiller-Lübben, Mndd. Wb. 2, 92 f.; Quak, Wort-
konkordanz zu d. am.- u. andfrk. Ps. u. Gl. 62. 75 f. 82;
Quak, Die am.- u. andfrk. Ps. u. Gl. 199; Verwijs-
Verdam, Mndl. wb. 2, 1793 ff.; Franck, Et. wb. d. ndl.
taal² 193; Vries, Ndls. et. wb. 202 f.; Et. wb. Ndl. F-Ka
257 f.; Holthausen, Afries. Wb.² 53; Richthofen, Afries.
Wb. 347 f.; Fryske wb. 10, 5 ff.; Doornkaat Koolman,
Wb. d. ostfries. Spr. 1, 579 f.; Dijkstra, Friesch Wb. 2,
24; Holthausen, Ae. et. Wb. 128; Bosworth-Toller, AS
Dict. 474 f.; Suppl. 463 f.; Suppl. 2, 37; ME Dict. s. v.;
OED s. v.; Vries, Anord. et. Wb.² 160; Bjorvand, Våre
arveord 292; Jóhannesson, Isl. et. Wb. 188; Fritzner,
Ordb. o. d. g. norske sprog 1, 567 ff.; Holthausen, Vgl.
Wb. d. Awestnord. 81; Falk-Torp, Norw.-dän. et. Wb.
312 f.; Nielsen, Dansk et. ordb. 157; Ordb. o. d. danske
sprog 6, 971 ff.; Torp, Nynorsk et. ordb. 155; Hellquist,
Svensk et. ordb.³ 283 f.; Svenska akad. ordb. s. v.; Feist,
Vgl. Wb. d. got. Spr. 214; Lehmann, Gothic Et. Dict. G-
85. Krause 1971: § 103; Maczak 1987: 74 f.; Lühr
2000: 234.

Urgerm. *ee/a- < vorurgerm. *ghébh-e/o-
geben hat lediglich in lit. gebù (gebti)
vermögen, fähig sein, gewohnt sein eine
Entsprechung. Der Zus.hang mit den anto-
nymischen Wurzeln *ghab(h)- [*ghéHb(h)-(?)]
fassen, nehmen und *kap- [*keh₂p- (?)]
ergreifen ( habên) ist nicht lautgesetz-
lich. Wahrscheinlich liegen lautnachahmen-
de Bezeichnungen für schnappen vor.

Walde-Pokorny 1, 344; Pokorny 408; LIV² 193. 195;
Fraenkel, Lit. et. Wb. 126 f. 142.

Information

Volume IV, Column 112

Show print version
Citation symbol Citation
Symbol XML file Download (TEI)
Symbol PDF file Download (PDF)

Lemma:
Referenced in: