kalc
Band V, Spalte 346
Symbol XML-Datei TEI Symbol PDF-Datei PDF Zitat-Symbol Zitieren

kalcAWB m. a-St., seit dem 8. Jh. in Gl.:
Kalk, Schlussstrich, Ende; asbestos, cae-
mentum, calx, creta, titanus
Var.: c-, ch-;
-ch, -ck, k(-). Das ahd. Wort ist eine Ent-
lehnung aus lat. (akk.sg.) calc-em Spiel-
stein, Kalkstein, Kalk
(nom.sg. calx m.).
Mhd. kalc st.m. Kalk, nhd. Kalk m. Kalk-
stein, Baustoff aus Kalk, das als Knochen-
substanz vorkommende, im Blut enthaltene
Kalzium
(dial. auch in der Form kalch).

Ahd. Wb. 5, 10 f.; Splett, Ahd. Wb. 1, 438; Köbler,
Wb. d. ahd. Spr. 646; Schützeichel⁷ 171; Starck-Wells
319. XLIII; Schützeichel, Glossenwortschatz 5, 128 f.;
Seebold, ChWdW8 173; ders., ChWdW9 457; Graff 4,
393 f.; Lexer 1, 1495; Diefenbach, Gl. lat.-germ. 92
(calx). 111 (cementum). 585 (titanus); Dt. Wb. 11,
64 f.; Kluge²¹ 342; Kluge²⁵ s. v.; Pfeifer, Et. Wb.² 611.

Aus lat. calx Kalk (> italien. calce, nfrz.
chaux, span., port. cal) sind auch entlehnt:
as. kalk m., mndd. kalk Kalk (hieraus ent-
lehnt isl., nnorw., ndän., nschwed. kalk);
andfrk. kalk- in Toponymen, mndl. calc
m./n./f., nndl. kalk Kalk, Kreide, Tünche;
nwestfries. kalk Kalk, Kreide, Tünche
(vielleicht aus dem Nndl. entlehnt); ae.
cealc, me., ne. chalk Kalk(stein), Kiesel,
Tünche
.

Im Got. ist lediglich die nominale Weiter-
bildung kalkjo f. jōn-St. Hure (< *die
Kalkige
nach den gekalkten Füßen der zum
Verkauf stehenden Sklaven) belegt.

Die lat. Verbableitung calicāre weiß-
tünchen
ist als as. kelkian mit Kalk an-
streichen, überweißen
, mndd. kalken kal-
ken
(daraus entlehnt aisl., nisl. kalka, fär.
kálka, ndän. kalke, nnorw., nschwed. kalka);
nndl. kalken; nwestfries. kalkje weißen, kal-
ken, tünchen
; ae. cielcian kalken entlehnt.

Tiefenbach, As. Handwb. 204; Wadstein, Kl. as.
Spr.denkm. 52. 86. 103. 107. 199; Lasch-Borchling,
Mndd. Handwb. 2, 1, 504 f.; Schiller-Lübben, Mndd.
Wb. 2, 419; ONW s. v. kalk; VMNW s. v. calc;
Verwijs-Verdam, Mndl. wb. 3, 1125; Franck, Et.
wb. d. ndl. taal² 287; Vries, Ndls. et. wb. 297; Et. wb.
Ndl. F-Ka 610; Fryske wb. 10, 147 f. 149; Dijkstra,
Friesch Wb. 2, 35; Holthausen, Ae. et. Wb. 44. 47;
Bosworth-Toller, AS Dict. 147; Suppl. 118; ME Dict.
s. v. chalk n.; OED² s. v. chalk n.; Vries, Anord. et.
Wb.² 298; Jóhannesson, Isl. et. Wb. 1040; Fritzner,
Ordb. o. d. g. norske sprog 2, 249; Holthausen, Vgl.
Wb. d. Awestnord. 148; Falk-Torp, Norw.-dän. et. Wb.
1, 486; Magnússon, sl. Orðsb. 442; Nielsen, Dansk
et. ordb. 214; Ordb. o. d. danske sprog 9, 1106 f.
1110 ff.; Torp, Nynorsk et. ordb. 255 f.; Hellquist,
Svensk et. ordb.³ 435; Svenska akad. ordb. s. vv. kalk,
kalka; Feist, Vgl. Wb. d. got. Spr. 307; Lehmann,
Gothic Et. Dict. K-4. Fischer 1909: 59. 172; Ca-
saretto 2004: 259. Körting, Lat.-rom. Wb.³ Nr. 1772;
Meyer-Lübke, Rom. et. Wb.³ Nr. 1533; Wartburg, Frz.
et. Wb. 2, 1, 107 ff. Müller-Frings 196668: 2,
141 ff.

Lat. calx selbst ist aus gr. χάλιξ, -ικος f.
kleiner Stein, Kies, Mauer-, Kalkstein ent-
lehnt.

Aus dem Lat. stammen auch die kelt. Lehn-
wörter air. cailc, kymr., korn. calch Kalk.

Walde-Pokorny 2, 592; Frisk, Gr. et. Wb. 2, 1068;
Chantraine, Dict. ét. gr. 1243; Beekes, Et. dict. of
Gr. 2, 1610; Walde-Hofmann, Lat. et. Wb. 1, 145;
Ernout-Meillet, Dict. ét. lat.⁴ 89; de Vaan, Et. dict.
of Lat. 86; Thes. ling. lat. 3, 195 ff.; Du Cange² 2,
39; Hessens Ir. Lex. 1, 126. 133; Vendryes, Lex.
ét. de l’irl. anc. C-11; Dict. of Irish C-25; Dict. of
Welsh 1, 391.

Information

Band V, Spalte 346

Zur Druckfassung
Zitat-Symbol Zitieren
Symbol XML-Datei Download (TEI)
Symbol PDF-Datei Download (PDF)

Lemma:
Referenziert in: