heffen, heven
Band IV, Spalte 877
Symbol XML-Datei TEI Symbol PDF-Datei PDF Zitat-Symbol Zitieren

heffenAWB, hevenAWB st. v. VI (prät. huob,
huobun, part.prät. gihaban), seit dem 8. Jh.
in Gl., B, I, M, N, O, T: heben, hochheben,
aufheben, (sich) erheben, aufstehen, aufstei-
gen, setzen über, mit sich nehmen, darstel-
len, hochmütig machen, sich aufmachen,
aufbrechen, beginnen; accipere, ascendere,
assumere, attollere, conscendere, elevare,
exaltare, exsurgere, extollere, imponere, in-
cipere, levare, pergere, praesumere, progre-
di, promovēre, superexaltare, surgere, su-
stollere, tollere
Var.: -pf-, -b-. Mhd.
heben st. v. heben, (sich) erheben, aufma-
chen
, nhd. heben nach oben, in die Höhe
bewegen, bringen, hochheben, emporheben
.
Das -b- im Mhd. und Nhd. stellt die Über-
nahme der Lautung des Prät. dar.

Ahd. Wb. 4, 767 ff.; Splett, Ahd. Wb. 1, 362; Köbler,
Wb. d. ahd. Spr. 523; Schützeichel⁶ 151; Starck-Wells
273. 822; Schützeichel, Glossenwortschatz 4, 212;
Seebold, ChWdW8 155 f.; Graff 4, 814 ff.; Lexer 1,
1199; 3, Nachtr. 230; Götz, Lat.-ahd.-nhd. Wb. 7 f.
(accipere). 56 (ascendere). 59 (assumere). 62 (attol-
lere). 136 (conscendere). 221 (elevare). 234 (exal-
tare). 246 f. (exsurgere). 248 (extollere). 321 (impo-
nere). 372 (levare). 479 (pergere). 526 (progredi).
528 (promovēre). 644 (superexaltare). 646 f. (surge-
re). 650 (sustollere); Dt. Wb. 10, 721 ff.; Kluge²¹ 295;
Kluge²⁴ s. v.; Pfeifer, Et. Wb.² 518.

In den anderen germ. Sprachen entsprechen:
as. hebbian heben, emporheben, mndd.
hēven, heffen heben, in die Höhe heben;
andfrk. hevon, mndl., nndl. heffen heben,
anheben, in die Höhe heben
; afries. heva,
nfries. heevje heben, anheben; ae. hebbian,
me. hēven, ne. heave heben, erheben, anhe-
ben, in die Höhe heben
; aisl., nisl. hefja, fär.
hevja, ndän. hæve, nnorw. hevja, nschwed.
häva heben, erheben, beginnen, ausführen;
got. hafjan* heben: < urgerm. *χafe/a-.

Der in den Einzelsprachen voneinander ab-
weichende Konsonantismus ist durch teil-
weisen analogischen Ausgleich nach dem
Prät. zu erklären. Die Geminierung ist das
Resultat der westgerm. Konsonantengemina-
tion.

Fick 3 (Germ.)⁴ 71 f.; Seebold, Germ. st. Verben
244 f.; Holthausen, As. Wb. 31; Sehrt, Wb. z. Hel.²
235; Berr, Et. Gl. to Hel. 181; Wadstein, Kl. as.
Spr.denkm. 191; Lasch-Borchling, Mndd. Handwb. 2,
1, 304 f.; Schiller-Lübben, Mndd. Wb. 2, 263 f.; Quak,
Wortkonkordanz zu d. am.- u. andfrk. Ps. u. Gl. 90;
Quak, Die am.- u. andfrk. Ps. u. Gl. 200; Verwijs-
Verdam, Mndl. wb. 3, 244 ff.; Franck, Et. wb. d. ndl.
taal² 239; Suppl. 67; Vries, Ndls. et. wb. 244; Et. wb.
Ndl. F-Ka 400 f.; Holthausen, Afries. Wb.² 40; Richt-
hofen, Afries. Wb. 813; Fryske wb. 8, 241 f.; Doorn-
kaat Koolman, Wb. d. ostfries. Spr. 2, 54 f.; Dijkstra,
Friesch Wb. 1, 506; Holthausen, Ae. et. Wb. 153;
Bosworth-Toller, AS Dict. 524; Suppl. 526; Suppl. 2,
40; ME Dict. s. v.; OED² s. v.; Vries, Anord. et. Wb.²
215; Bjorvand, Våre arveord 371 f.; Jóhannesson, Isl.
et. Wb. 186; Fritzner, Ordb. o. d. g. norske sprog 1,
747 ff.; Holthausen, Vgl. Wb. d. Awestnord. 108; Falk-
Torp, Norw.-dän. et. Wb. 1, 450; Nielsen, Dansk et.
ordb. 198; Ordb. o. d. danske sprog 8, 1129 ff.; Torp,
Nynorsk et. ordb. 212; Hellquist, Svensk et. ordb.³
391; Svenska akad. ordb. s. v.; Feist, Vgl. Wb. d. got.
Spr. 229 f.; Lehmann, Gothic Et. Dict. H-3. Bam-
mesberger 1986: 37.

Urgerm. *χafe/a- < uridg. *káp-e/o- hat di-
rekte Entsprechungen in gr. κάπτω schnap-
pe, schlucke
, lat. capiō fasse, (er-)greife,
nehme
; das Verb ist ein -e/o-Präsens zur
Verbalwurzel uridg. *kap- fassen, schnap-
pen
(zur weiteren Etymologie s. habên).

Walde-Pokorny 1, 342 ff.; Pokorny 527 f.; LIV² 344 f.;
Frisk, Gr. et. Wb. 1, 783 f.; Chantraine, Dict. ét. gr.
495; Walde-Hofmann, Lat. et. Wb. 1, 159 f.; Ernout-
Meillet, Dict. ét. lat.⁴ 95 ff.; de Vaan 2008: 89 f.
Lühr 2000: 222.

S. habên.

Information

Band IV, Spalte 877

Zur Druckfassung
Zitat-Symbol Zitieren
Symbol XML-Datei Download (TEI)
Symbol PDF-Datei Download (PDF)

Lemmata:
Referenziert in: